19 yaşındayken ne yaptın? Parti ve alkol? Eğitim mi yoksa çıraklık mı? Zaten kendi daireniz var mıydı? Yoksa dijital dünyada devrim mi yaptılar?
4 Şubat 2004'te Harvard'da 19 yaşındaki bir genç, dijital dünyayı ve onunla birlikte gerçek dünyayı değiştirmeye koyuldu. Diploması bile olmadan dünyanın en değerli şirketlerinden birini yarattı. Daha önce bilinen her şeyden daha büyük bir ağ ve insanların asla inanmaya cesaret edemeyeceğiniz derecede özel verilerden vazgeçmeye istekli olduğu bir değişim.
Mark Zuckerberg'in milyar dolarlık oyunu
Mark Zuckerberg istediği dünyayı yarattı, insanlardan ve verilerden bir oyun yarattı. Ve milyonlarca, daha sonra da milyarlarca kişi bu oyunu oynamaya hazırdı. Veri koruma ve dünyanın her yerindeki hükümetler bunu durdurmaya çalıştı. Ancak Facebook ve daha sonra tüm meta evren durdurulamazdı. Pek çok kişi heyecanlandı, pek çok kişi fırsatları gördü.
Facebook'un küreselleşmeyi daha yaklaşılabilir, daha gerçek bir adım haline getirdiği kısa sürede anlaşıldı. Tayland'da, Avustralya'da, Arjantin'de, Kenya'da veya Almanya'da, Brunei, Niue, Guyana, Gine-Bissau veya Lihtenştayn'da dünya çapındaki insanların yüzde 37'si 2023'te Facebook Meta ailesinden bir hizmet kullandı. Yalnızca Kuzey Kore, Çin, İran ve Türkmenistan'da kullanımına resmi olarak izin verilmemektedir.
Cinsiyetçi Tinder selefinden en başarılı sosyal ağa
Ama tekrar geri döndüm. 2003 yılında Harvard'da genç bir adam arkadaşlarıyla oturuyordu. “Facebook” adı verilen öğrenci rehberinden fotoğraflar çektiler ve aynı anda iki öğrencinin fotoğraflarını rastgele dağıtan bir web sitesi programladılar. Kullanıcı daha sonra hangisinin daha çekici olduğunu derecelendirmelidir. Projenin öğrenciler arasında çok popüler olan adı “Facemash” oldu ama aynı zamanda neredeyse Mark Zuckerberg'in üniversiteden atılmasına neden olacaktı.
Her ne kadar “Facemash” hızla çevrimdışına alınıp Harvard Üniversitesi tarafından yasaklanmış olsa da temel fikir yaşamaya devam etti. Bilgisayar bilimi ve psikoloji öğrencisi Zuckerberg, arkadaşları Eduardo Saverin, Chris Hughes ve Dustin Moskovitz ile birlikte üniversitesinin öğrenci rehberi ve yıllıklarından erişilebilir bilgileri topladığı bir sonraki projeye başladı: TheFacebook.
:format(webp)/cloudfront-eu-central-1.images.arcpublishing.com/madsack/UNFX3J5JD5BXZOEN2QSWKSA5GI.jpg)
Mark Zuckerberg, Facebook'u 20 yıl önce geliştirdi.
© Kaynak: IMAGO/UPI Fotoğrafı
Facebook öğrenciler için bir platform olarak başladı
Şimdi okuyabildiğimiz gibi, ilk gün olan 4 Şubat 2004'te Harvard'dan 600 öğrenci kayıt yaptırdı. O zamanlar görülecek pek bir şey yoktu ve bugün sevdiğimiz işlevlerin çoğu eksikti. Pinboard yoktu, paylaşım ya da beğeni fonksiyonu yoktu, sohbet (bugünkü Messenger) yoktu.
Yine de ülkedeki diğer kolejler ve üniversiteler yavaş yavaş aynı yolu izledi; 2004 sonu itibariyle bir milyondan fazla öğrenci zaten kayıtlıydı. Ancak bu sadece bir başlangıçtı, çünkü “TheFacebook.com” genişledi ve yurt dışından ilk öğrenciler ve daha sonra okul çocukları da kısa sürede kayıt yaptırabildi.
Facebook 2008'den beri Almanca olarak da kullanılabiliyor
Eylül 2006'da, lansmanından iki buçuk yıl sonra ve “TheFacebook”un bugünkü Facebook olarak yeniden adlandırılmasından yaklaşık bir yıl sonra, platform 13 yaş ve üzeri herkese açıldı. O zamanlar Almanlar da kaydolabiliyor olsa da ağ 2008'de yalnızca Almanca olarak kullanılabiliyordu.
2023 yılı sonu itibarıyla dünya çapında 3,07 milyar kişi ayda en az bir kez Facebook'u kullanıyorken, 2,11 milyar kişi her gün Facebook'u kullanıyor. Almanya'da insanlar veri koruma ve internet konusunda ihtiyatlı olma eğilimindedir. Yine de: 24,5 milyon kişi, yani nüfusun yüzde 29'u, geçen yıl en az ayda bir kez Facebook'a giriş yapıyordu.
Facebook topluma yeni zorluklar sunuyor
Facebook, dünya çapında benzer düşüncelere sahip insanları saniyeler içinde bulmayı mümkün kıldı. Gerçek dünyalarında kendilerini yabancı hisseden insanlar internette bağlantılar buldu. Bir anda sosyal çevre sadece okul, üniversite, iş ve kulüp hayatıyla sınırlı kalmadı; birdenbire dünya çapındaki insanlarla iletişim mümkün oldu. Benzer düşünen kişiler tematik gruplarda bir araya geldi, tartıştı, fikir alışverişinde bulundu ve sorular sordu.
Facebook kült ve kaostur ve resmi lansmanından 20 yıl sonra bile tartışmalı olmaya devam etmektedir. Çünkü Facebook dünya çapında topluma zorluklar yaşattı; Platform, bir arada yaşamanın temel soruları etrafında dönen tartışmalara yol açtı.
Facebook ve veri korumanın tartışmalı konusu
İnternetin ortaya çıkışıyla birlikte veri korumayla ilgili tartışmalar da arttı. Ancak Facebook tartışmayı ön plana çıkardı. Aniden milyonlarca ve daha sonra milyarlarca insan kişisel verilerini açıklamaya istekli oldu. Görüntüleri, bilgileri, hassas verileri paylaştılar. Gönüllü olarak. Ama gerçekten tamamen gönüllü mü? Sonuçta Facebook grup dinamik süreçlerini garantiledi; Dışarıda kalmak istemeyen herkes – muhtemelen kendi endişelerine rağmen – katıldı. 2010 yılında yapılan bir araştırma, Alman gençlerin sosyal ağlara ortalama 200 fotoğraf yüklediklerini ortaya çıkardı.
Ve Facebook'ta bile olmayan ancak verileri şirketin elinde olan insanlar da vardı. Facebook'un halihazırda 500 milyon kullanıcıya sahip olduğu 2010 yılında, platformun aynı zamanda hiç hesabı olmayan kişiler hakkında da bilgi sakladığı kamuoyu tarafından biliniyordu. Bu, kullanıcıların akıllı telefonlarını senkronize etmeleri veya resim yüklemeleri sayesinde mümkün oldu.
Facebook kurucusu Mark Zuckerberg duruşmada özür dilemek zorunda
ABD'de yıllardır sosyal medyada küçüklerin korunmasına yönelik önlemlerin alınmadığı yönünde eleştiriler yapılıyordu.
© Kaynak: Reuters
Facebook ne biliyor?
Diğer veri koruma konuları da tartışılmıştır ve tartışılmaktadır. Facebook, sohbet işlevi aracılığıyla kullanıcılar tarafından gönderilen özel mesajları gözetledi. Yetkililer soruşturma için Facebook'u kullandı. Kullanıcılar tarafından silinen fotoğraflar, bilgiler ve gönderiler bile Silikon Vadisi'ndeki bazı sunucularda saklanıyor. Artık herkese açık olarak görülemeyebilir ancak herkese açık veriler zaten Facebook için yalnızca küçük bir rol oynuyor. Veriler oradadır, kullanılabilir.
Ve sonra iş meselesi vardı. Reklam ortaklarına ne kadar ve hangi bilgiler sunulabilir? Özel sektör ağın muazzam potansiyelinin farkına vardı. Almanya'daki resmi lansmandan önce bile büyük şirketlerin hesapları vardı. O zamanlar tek sosyal medya olan Facebook, bugün bile potansiyel müşterilerle doğrudan iletişim kurmanın bir yolu olarak hizmet veriyor.
Facebook yeni müşteriler kazanmayı her zamankinden daha kolay hale getiriyor
Facebook şirketlere kendilerini yeni bir şekilde sunma fırsatı verdi: genç, modern, modern ve iletişimsel. Ancak muhtemelen en önemli faktör: Farklı gruplarda veya belirli sayfalarda belirli ilgi alanlarını arayarak çok fazla çaba harcamadan yeni müşteriler kazanabilirsiniz. Yeni müşteri kazanmak hiç bu kadar kolay olmamıştı.
Ancak Facebook'un büyümesi ve StudiVZ (2005), YouTube (2005), Twitter (2006), Instagram (2010) gibi diğer sosyal ağların eşzamanlı olarak ortaya çıkmasıyla birlikte, daha karanlık taraflar da hızla ortaya çıktı. Siber zorbalık, Almanca konuşulan dünyada ilk kez 2007'de ortaya çıktı (her ne kadar siber zorbalık ABD'de 1999'dan beri kullanılan bir terim olsa da).
Sosyal ağlar başkalarını taciz etmeyi, zorbalık yapmayı ve tehdit etmeyi kolaylaştırdı. Kısmen anonimliğin koruması altında, kısmen de doğrudan yüzleşmenin olmaması nedeniyle, giderek daha fazla vaka öğrenildi.
Gençlerin yarısından fazlası siber zorbalığa maruz kalıyor
Deutschlandfunk'un 2010 yılında yaptığı bir ankette Alman gençlerin yüzde 85'i sosyal ağlara kayıtlı olduklarını söyledi. Yüzde 25'i daha önce siber zorbalığa maruz kaldıklarını bildirdi. Ankete katılanların yüzde 18'i kendilerinin de zorbalığa maruz kaldıklarını söylerken, yüzde 40'ı bunun nedeni olarak “eğlence amaçlı” dedi.
Sadece birkaç yıl içinde, siber zorbalık nedeniyle çocukların ve gençlerin kendi hayatlarına son verdiklerine dair artan raporlar gelmeye başladı. Bu güne kadar bu değişmedi. Geçen yıl temsili bir Sinus gençlik araştırmasında, ankete katılan 14 ila 17 yaş arası gençlerin yüzde 58'i siber zorbalık deneyimine sahip olduklarını söyledi. Araştırma şunu belirtiyor: “Hakaret ve söylentiler en sık yayılıyor ve gruplardan dışlanma önemli ölçüde arttı.”
2010 yılının en popüler sosyal medyaları Facebook ve StudiVZ iken, günümüzde siber zorbalık başta Whatsapp olmak üzere Instagram, Tiktok ve diğer platformlarda da yaşanıyor. VZ Grubu artık mevcut olmasa da Facebook o zamandan beri büyüdü: Meta Grup 2012'de Instagram'ı ve 2014'te WhatsApp'ı satın aldı.
Özellikle böyle zamanlarda sosyal ağlar da politik bir araç olarak mercek altına alınıyor. Bir yandan insanların ağ kurmasına ve iyi bir amaç için bir araya gelmesine yardımcı oluyorlar. Örneğin felaketlerden sonra Facebook yalnızca bağış toplama kampanyalarını devreye sokmakla kalmadı, aynı zamanda etkilenen bölgelerdeki insanların “güvende” olduklarını bildirmelerine olanak tanıyan bir özelliği de etkinleştirdi. Arap Baharı gibi devrimlerde bile protestocuların birleşmesine ve örgütlenmesine yardımcı olan sosyal ağlardı.
Ancak bilgi ne kadar hızlı yayılırsa sahte haberler de aynı hızla yayılabilir. İnsanlar içeriğin doğru olup olmadığını kontrol etmeden paylaştılar. Ve Facebook, tıpkı Twitter ve Instagram gibi, ivmeyi durdurmak neredeyse imkansız hale gelene kadar buna karşı koymak için çok zaman harcadı.
Facebook: Öldüğü bildirilenler daha uzun yaşıyor
Ancak küresel ağ oluşturma fikri sayesinde Facebook bugün daha az insanı çekiyor. Gruplar, sayfalar ve paylaşım işlevi hâlâ topluluğun kalbi olmasına rağmen, çeşitlilik arayan kitleyi memnun etmek için özelliklerin yıllar içinde genişletilmesi gerekti. Facebook bir oyun merkezine, etkinlik takvimine, bağış toplama etkinliğine, alışveriş merkezine dönüştü. Facebook, kuruluşundan 20 yıl sonra, özünü kaybetmeden kendini yeniden keşfetmeye devam etmek zorunda.
Facebook'un çöküşü defalarca öngörülmüştü. Her skandalla, her yeni veri koruma yasasıyla, her yeni internet nesliyle, her yeni nefret söylemi suçlamasıyla, her sahte haber tartışmasıyla, her yeni rakip ağla. Ancak Facebook her şeyden kurtuldu. Mark Zuckerberg'in “TheFacebook”unu internete koymasının üzerinden 20 yıl geçtikten sonra, eski öğrenci yaklaşık 128 milyar euro daha zengin oldu ve yaklaşık üç milyar insanın verileri daha zengin oldu.
4 Şubat 2004'te Harvard'da 19 yaşındaki bir genç, dijital dünyayı ve onunla birlikte gerçek dünyayı değiştirmeye koyuldu. Diploması bile olmadan dünyanın en değerli şirketlerinden birini yarattı. Daha önce bilinen her şeyden daha büyük bir ağ ve insanların asla inanmaya cesaret edemeyeceğiniz derecede özel verilerden vazgeçmeye istekli olduğu bir değişim.
Mark Zuckerberg'in milyar dolarlık oyunu
Mark Zuckerberg istediği dünyayı yarattı, insanlardan ve verilerden bir oyun yarattı. Ve milyonlarca, daha sonra da milyarlarca kişi bu oyunu oynamaya hazırdı. Veri koruma ve dünyanın her yerindeki hükümetler bunu durdurmaya çalıştı. Ancak Facebook ve daha sonra tüm meta evren durdurulamazdı. Pek çok kişi heyecanlandı, pek çok kişi fırsatları gördü.
Facebook'un küreselleşmeyi daha yaklaşılabilir, daha gerçek bir adım haline getirdiği kısa sürede anlaşıldı. Tayland'da, Avustralya'da, Arjantin'de, Kenya'da veya Almanya'da, Brunei, Niue, Guyana, Gine-Bissau veya Lihtenştayn'da dünya çapındaki insanların yüzde 37'si 2023'te Facebook Meta ailesinden bir hizmet kullandı. Yalnızca Kuzey Kore, Çin, İran ve Türkmenistan'da kullanımına resmi olarak izin verilmemektedir.
Cinsiyetçi Tinder selefinden en başarılı sosyal ağa
Ama tekrar geri döndüm. 2003 yılında Harvard'da genç bir adam arkadaşlarıyla oturuyordu. “Facebook” adı verilen öğrenci rehberinden fotoğraflar çektiler ve aynı anda iki öğrencinin fotoğraflarını rastgele dağıtan bir web sitesi programladılar. Kullanıcı daha sonra hangisinin daha çekici olduğunu derecelendirmelidir. Projenin öğrenciler arasında çok popüler olan adı “Facemash” oldu ama aynı zamanda neredeyse Mark Zuckerberg'in üniversiteden atılmasına neden olacaktı.
Her ne kadar “Facemash” hızla çevrimdışına alınıp Harvard Üniversitesi tarafından yasaklanmış olsa da temel fikir yaşamaya devam etti. Bilgisayar bilimi ve psikoloji öğrencisi Zuckerberg, arkadaşları Eduardo Saverin, Chris Hughes ve Dustin Moskovitz ile birlikte üniversitesinin öğrenci rehberi ve yıllıklarından erişilebilir bilgileri topladığı bir sonraki projeye başladı: TheFacebook.
Mark Zuckerberg, Facebook'u 20 yıl önce geliştirdi.
© Kaynak: IMAGO/UPI Fotoğrafı
Facebook öğrenciler için bir platform olarak başladı
Şimdi okuyabildiğimiz gibi, ilk gün olan 4 Şubat 2004'te Harvard'dan 600 öğrenci kayıt yaptırdı. O zamanlar görülecek pek bir şey yoktu ve bugün sevdiğimiz işlevlerin çoğu eksikti. Pinboard yoktu, paylaşım ya da beğeni fonksiyonu yoktu, sohbet (bugünkü Messenger) yoktu.
Yine de ülkedeki diğer kolejler ve üniversiteler yavaş yavaş aynı yolu izledi; 2004 sonu itibariyle bir milyondan fazla öğrenci zaten kayıtlıydı. Ancak bu sadece bir başlangıçtı, çünkü “TheFacebook.com” genişledi ve yurt dışından ilk öğrenciler ve daha sonra okul çocukları da kısa sürede kayıt yaptırabildi.
Facebook 2008'den beri Almanca olarak da kullanılabiliyor
Eylül 2006'da, lansmanından iki buçuk yıl sonra ve “TheFacebook”un bugünkü Facebook olarak yeniden adlandırılmasından yaklaşık bir yıl sonra, platform 13 yaş ve üzeri herkese açıldı. O zamanlar Almanlar da kaydolabiliyor olsa da ağ 2008'de yalnızca Almanca olarak kullanılabiliyordu.
2023 yılı sonu itibarıyla dünya çapında 3,07 milyar kişi ayda en az bir kez Facebook'u kullanıyorken, 2,11 milyar kişi her gün Facebook'u kullanıyor. Almanya'da insanlar veri koruma ve internet konusunda ihtiyatlı olma eğilimindedir. Yine de: 24,5 milyon kişi, yani nüfusun yüzde 29'u, geçen yıl en az ayda bir kez Facebook'a giriş yapıyordu.
Facebook topluma yeni zorluklar sunuyor
Facebook, dünya çapında benzer düşüncelere sahip insanları saniyeler içinde bulmayı mümkün kıldı. Gerçek dünyalarında kendilerini yabancı hisseden insanlar internette bağlantılar buldu. Bir anda sosyal çevre sadece okul, üniversite, iş ve kulüp hayatıyla sınırlı kalmadı; birdenbire dünya çapındaki insanlarla iletişim mümkün oldu. Benzer düşünen kişiler tematik gruplarda bir araya geldi, tartıştı, fikir alışverişinde bulundu ve sorular sordu.
Facebook kült ve kaostur ve resmi lansmanından 20 yıl sonra bile tartışmalı olmaya devam etmektedir. Çünkü Facebook dünya çapında topluma zorluklar yaşattı; Platform, bir arada yaşamanın temel soruları etrafında dönen tartışmalara yol açtı.
Facebook ve veri korumanın tartışmalı konusu
İnternetin ortaya çıkışıyla birlikte veri korumayla ilgili tartışmalar da arttı. Ancak Facebook tartışmayı ön plana çıkardı. Aniden milyonlarca ve daha sonra milyarlarca insan kişisel verilerini açıklamaya istekli oldu. Görüntüleri, bilgileri, hassas verileri paylaştılar. Gönüllü olarak. Ama gerçekten tamamen gönüllü mü? Sonuçta Facebook grup dinamik süreçlerini garantiledi; Dışarıda kalmak istemeyen herkes – muhtemelen kendi endişelerine rağmen – katıldı. 2010 yılında yapılan bir araştırma, Alman gençlerin sosyal ağlara ortalama 200 fotoğraf yüklediklerini ortaya çıkardı.
Ve Facebook'ta bile olmayan ancak verileri şirketin elinde olan insanlar da vardı. Facebook'un halihazırda 500 milyon kullanıcıya sahip olduğu 2010 yılında, platformun aynı zamanda hiç hesabı olmayan kişiler hakkında da bilgi sakladığı kamuoyu tarafından biliniyordu. Bu, kullanıcıların akıllı telefonlarını senkronize etmeleri veya resim yüklemeleri sayesinde mümkün oldu.
Facebook kurucusu Mark Zuckerberg duruşmada özür dilemek zorunda
ABD'de yıllardır sosyal medyada küçüklerin korunmasına yönelik önlemlerin alınmadığı yönünde eleştiriler yapılıyordu.
© Kaynak: Reuters
Facebook ne biliyor?
Diğer veri koruma konuları da tartışılmıştır ve tartışılmaktadır. Facebook, sohbet işlevi aracılığıyla kullanıcılar tarafından gönderilen özel mesajları gözetledi. Yetkililer soruşturma için Facebook'u kullandı. Kullanıcılar tarafından silinen fotoğraflar, bilgiler ve gönderiler bile Silikon Vadisi'ndeki bazı sunucularda saklanıyor. Artık herkese açık olarak görülemeyebilir ancak herkese açık veriler zaten Facebook için yalnızca küçük bir rol oynuyor. Veriler oradadır, kullanılabilir.
Ve sonra iş meselesi vardı. Reklam ortaklarına ne kadar ve hangi bilgiler sunulabilir? Özel sektör ağın muazzam potansiyelinin farkına vardı. Almanya'daki resmi lansmandan önce bile büyük şirketlerin hesapları vardı. O zamanlar tek sosyal medya olan Facebook, bugün bile potansiyel müşterilerle doğrudan iletişim kurmanın bir yolu olarak hizmet veriyor.
Facebook yeni müşteriler kazanmayı her zamankinden daha kolay hale getiriyor
Facebook şirketlere kendilerini yeni bir şekilde sunma fırsatı verdi: genç, modern, modern ve iletişimsel. Ancak muhtemelen en önemli faktör: Farklı gruplarda veya belirli sayfalarda belirli ilgi alanlarını arayarak çok fazla çaba harcamadan yeni müşteriler kazanabilirsiniz. Yeni müşteri kazanmak hiç bu kadar kolay olmamıştı.
Ancak Facebook'un büyümesi ve StudiVZ (2005), YouTube (2005), Twitter (2006), Instagram (2010) gibi diğer sosyal ağların eşzamanlı olarak ortaya çıkmasıyla birlikte, daha karanlık taraflar da hızla ortaya çıktı. Siber zorbalık, Almanca konuşulan dünyada ilk kez 2007'de ortaya çıktı (her ne kadar siber zorbalık ABD'de 1999'dan beri kullanılan bir terim olsa da).
Sosyal ağlar başkalarını taciz etmeyi, zorbalık yapmayı ve tehdit etmeyi kolaylaştırdı. Kısmen anonimliğin koruması altında, kısmen de doğrudan yüzleşmenin olmaması nedeniyle, giderek daha fazla vaka öğrenildi.
Gençlerin yarısından fazlası siber zorbalığa maruz kalıyor
Deutschlandfunk'un 2010 yılında yaptığı bir ankette Alman gençlerin yüzde 85'i sosyal ağlara kayıtlı olduklarını söyledi. Yüzde 25'i daha önce siber zorbalığa maruz kaldıklarını bildirdi. Ankete katılanların yüzde 18'i kendilerinin de zorbalığa maruz kaldıklarını söylerken, yüzde 40'ı bunun nedeni olarak “eğlence amaçlı” dedi.
Sadece birkaç yıl içinde, siber zorbalık nedeniyle çocukların ve gençlerin kendi hayatlarına son verdiklerine dair artan raporlar gelmeye başladı. Bu güne kadar bu değişmedi. Geçen yıl temsili bir Sinus gençlik araştırmasında, ankete katılan 14 ila 17 yaş arası gençlerin yüzde 58'i siber zorbalık deneyimine sahip olduklarını söyledi. Araştırma şunu belirtiyor: “Hakaret ve söylentiler en sık yayılıyor ve gruplardan dışlanma önemli ölçüde arttı.”
2010 yılının en popüler sosyal medyaları Facebook ve StudiVZ iken, günümüzde siber zorbalık başta Whatsapp olmak üzere Instagram, Tiktok ve diğer platformlarda da yaşanıyor. VZ Grubu artık mevcut olmasa da Facebook o zamandan beri büyüdü: Meta Grup 2012'de Instagram'ı ve 2014'te WhatsApp'ı satın aldı.
Özellikle böyle zamanlarda sosyal ağlar da politik bir araç olarak mercek altına alınıyor. Bir yandan insanların ağ kurmasına ve iyi bir amaç için bir araya gelmesine yardımcı oluyorlar. Örneğin felaketlerden sonra Facebook yalnızca bağış toplama kampanyalarını devreye sokmakla kalmadı, aynı zamanda etkilenen bölgelerdeki insanların “güvende” olduklarını bildirmelerine olanak tanıyan bir özelliği de etkinleştirdi. Arap Baharı gibi devrimlerde bile protestocuların birleşmesine ve örgütlenmesine yardımcı olan sosyal ağlardı.
Ancak bilgi ne kadar hızlı yayılırsa sahte haberler de aynı hızla yayılabilir. İnsanlar içeriğin doğru olup olmadığını kontrol etmeden paylaştılar. Ve Facebook, tıpkı Twitter ve Instagram gibi, ivmeyi durdurmak neredeyse imkansız hale gelene kadar buna karşı koymak için çok zaman harcadı.
Facebook: Öldüğü bildirilenler daha uzun yaşıyor
Ancak küresel ağ oluşturma fikri sayesinde Facebook bugün daha az insanı çekiyor. Gruplar, sayfalar ve paylaşım işlevi hâlâ topluluğun kalbi olmasına rağmen, çeşitlilik arayan kitleyi memnun etmek için özelliklerin yıllar içinde genişletilmesi gerekti. Facebook bir oyun merkezine, etkinlik takvimine, bağış toplama etkinliğine, alışveriş merkezine dönüştü. Facebook, kuruluşundan 20 yıl sonra, özünü kaybetmeden kendini yeniden keşfetmeye devam etmek zorunda.
Facebook'un çöküşü defalarca öngörülmüştü. Her skandalla, her yeni veri koruma yasasıyla, her yeni internet nesliyle, her yeni nefret söylemi suçlamasıyla, her sahte haber tartışmasıyla, her yeni rakip ağla. Ancak Facebook her şeyden kurtuldu. Mark Zuckerberg'in “TheFacebook”unu internete koymasının üzerinden 20 yıl geçtikten sonra, eski öğrenci yaklaşık 128 milyar euro daha zengin oldu ve yaklaşık üç milyar insanın verileri daha zengin oldu.